11 november 1918. De dag waarop Margriet zestien kaarsjes uitblaast en Wereldoorlog I een einde kent. De dag waarop de dood niet langer in de ogen wordt gekeken en vrede stilaan wederkeert. Margriets verhaal start met een afloop, een finish. En op die welgemeende dag begint er voor haar ook een nieuw hoofdstuk uit haar leven.
Jarenlang krijgt de familie Gaublomme het hard te verduren. Va trekt naar het front om het vaderland te verdedigen, terwijl moe onverbiddelijk bijklust om te zorgen voor het weinige brood op de plank. De kinderen maken zich al die tijd nuttig op de akkers van boer Fons of in de wasserette terwijl ze noodgedwongen hun kinderjaren mislopen. Maar wie uiteindelijk voor de doodsteek zorgt, is zoonlief Wannes. Hij die al die tijd een rasechte Moffen-hater was, besluit onverwachts doch vrijwillig voor de vijand te gaan werken. En zo blijft het gezin, inmiddels erg uitgedund in aantal, geteisterd door verdriet en schaamte, achter in Antwerpen.
Na vele jaren in het donker te leven, breekt er eindelijk een nieuw tijdperk aan. Een vreemde tijd waarin diegenen die intussen zo lang gemist worden weer huiswaarts keren. Die terugkeer verloopt echter niet zo vlot: teruggaan naar hoe het vroeger was lukt niet en ook een nieuwe balans vinden in het gezin lijkt niet zo simpel als gedacht. Met gejuich en gejoel worden de soldaten weer blij ontvangen maar al snel blijken ze niet de ouden zijn. Het zijn schimmen van toen, mannen die vastzitten in hun herinnering aan de oorlog. Halve helden.
Laat deze vergelijking nu net één van de redenen zijn waarom ik fan ben van Karen Dierickx’ schrijfstijl. Haar metaforen geven een levensecht idee van hoe bepaalde dingen worden ervaren. Met halve helden maakt ze duidelijk dat de oorlogsveteranen als het ware gehalveerd zijn door de oorlog. Ze staan met het ene been in de loopgraven en met het andere in hun vertrouwde omgeving. De jarenlange trauma’s, het verdriet en de angsten hebben zich als littekens op hun broze vel getekend. Het zijn soldaten die een deel van zichzelf kwijt zijn in een wereld vol scherven en schimmen. Ze zullen nooit meer één geheel zijn.
Karen Dierickx slaagt erin om de lezer te ontroeren door enerzijds de gruwelen van de oorlog te schetsen en anderzijds een boodschap van hoop weer te geven. Want zelfs de wanhoop en miserie die de oorlog teweegbrengt, krijgt de flamboyante Margriet niet klein. Met haar kin omhoog en borst vooruit, blijft ze plannen maken voor de toekomst. Door te dromen komt ze haar dagen heelhuids door. Net deze gedachtegang zorgt voor een positieve noot in een aangrijpend verhaal.
Daarnaast vind ik het perspectief waaruit Dierickx schrijft erg verrassend en vernieuwend. Veelal worden oorlogsromans geschreven vanuit het standpunt van de soldaat, diegene die alles moet achterlaten. Ditmaal leren we de oorlog kennen vanuit een andere bril, namelijk die van de achterblijvers. De twijfel, angst en onzekerheid die Margriet overspoelen, houden de lezer sterk in de ban.
Het enige puntje van kritiek is te geven aan het wisselende tempo waarin het verhaal verteld wordt. Dierickx staat soms enkele pagina’s stil bij een conversatie waarna ze plots maanden verder gaat in de tijd. De afwisseling in tempo maakt het boek dynamisch maar evenzeer verwarrend omdat het niet altijd duidelijk is waar de draad weer wordt opgepikt. Toch heeft dit minpuntje me niet doen aarzelen om het boek in bijna één trek uit te lezen. Hoe Dierickx de personages tot leven wekt, laat me met verwondering en verbijstering achter.
Dierickx, K. (2016). Halve Helden. Van Halewyck.